گلوکوکورتیکوئید ها (دگزامتازون)
کورتکس آدرنال (قسمت قشری غده فوق کلیوی) از کلسترول موجود در بدن به عنوان یک سوبسترات (مولکول اولیه که با کمک یک آنزیم قادر به ساخت ماده ای جدید میشود )استفاده می کند و دو نوع از هورمون استروئیدی به نام آندروژن ها و کورتیکواستروئیدها را می سازد و ترشح می کند.
کورتیکواستروئیدها بر اساس فعالیتهای عمده شان به روش دیگری نیز طبقه بندی می شوند:
- گلوکوکورتیکوئیدها، که بر متابولیسم کربوهیدرات ها تأثیر می گذارند و به طور بالقوه تأثیر ضد التهابی دارند.
- مینراکورتیکوئیدها،که توانایی احتباس سدیم را دارا هستند.
استفاده از گلوکوکورتیکوییدهای مصنوعی در مقایسه با استروییدهای طبیعی توانایی ضد التهابی بیشتری را دارا هستند و در عین حال احتباس آب و نمک کمتری ایجاد میکنند.اکثر این استروئیدها ساختارهای شیمیایی یکسانی دارند،هر چند که از نظر دارویی در هر میلی گرم با هم متفاوتند.تأثیرات
ضد التهابی این داروها از طریق تغییر در پاسخ بافت همبند به صدمات به دست می آید یعنی باعث کاهش هایپرمی(حونریزی) و در نتیجه کاهش ترشح مایع میان بافتی،مهاجرت و ترشح سلول ها به محل آسیب می شود.
مکانیسم اثر:
گلوکوکورتیکوییدها به گیرنده های گلوکوکورتیکوییدی در سلول ها متصل میشوند و‌یک ترکیب گلوکوکورتیکوئید-گیرنده را تشکیل می دهند.این ترکیب ساخت mRNA از مولکولهای DNA را تغییر می دهد و بنابراین بر تولید پروتئین های مختلفی تأثیر می گذارد. گلوکوکورتیکوئیدها همچنین با سرکوبی تولید پروتئین هایی که در پروسه التهاب شرکت دارند، لیپوکورتین را فعال می کنند. نشان داده شده است که فعال لیپوکورتین ها از غعالیت فسفولیپاز A2 که یک آنزیم کلیدی است که در آزاد شدن آراشیدونیک اسید از غشاءهای سلولی شرکت دارد.
آراشیدونیک اسید یک اسید چرب امگا ۶ است که در غشاء های سلولی موجوداست.هنگامی که یک سلول آسیب می بیند آراشیدونیک اسید از غشاء سلول آزاد می شود و توسط آنزیم های سیکلواکسیژناز۲-(cox) به پروستاگلاندی های ایجاد کننده درد و التهاب تبدیل می شود.برای آزاد شدن آزاشیدونیک اسید به فعال شدن آنزیم فسفولیپاز A2 نیاز است .اما لیپوکورتین ها که باز دارنده PLA2 (فسفولیپاز A2) هستند از آزاد شدن آراشیدونیک اسید و در نتیجه از بالا رفتن میزان پروستاگلاندین های التهابی جلوگیری می کند.
گسترده وسیعی از داروهای گلوکوکورتیکوئیدی تهیه شده به روش های گوناگون برای استفادهٔ موضعی ، خوراکی و تزریقی در دسترس هستند در مقایسه با کورتیزولی که به صورت طبیعی ترشح می شود (هیدروکورتیزون) ، گلوکوکورتیکییدهای مصنوعی طولانی اثرتر و قوی ترند.
طبقه بندی بر اساس تفاوت های اصلی به صورت کوتاه اثر (کمتر از ۱۲ ساعت) با اثر متوسط (۱۲تا۳۶ساعت) و طولانی اثر (بیشتر از ۳۶ساعت) است. رایج ترین گلوکوکورتیکوییدها یه طور خلاصه توضیح داده میشوند.
کوتاه اثر: هیدروکورتیزون و کورتیزون با زمان اثر کمتر از ۱۲ ساعت
اثر متوسط: پردنیزولون و پردنیزون با طول اثر ۲۴ تا ۳۶ ساعت
طولانی اثر: دگزامتازون با زمان اثر بیش از ۴۸ ساعت
لازم بذکر است مصرف گلوکوکورتیکوئیدها باید به طور ایده آل صبح ها صورت گیرد تا ریتم نرمال روزانه برانگیخته شود و در نتیجه امکان سرکوبی HPA (محور ارتباطی هیپوتالاموس_هیپوفیز آدرنال ) به حداقل برسد،از این طریق ماکزیمم اثرات ضد التهابی و مینیمم اثرات جانبی را خواهیم داشت.