واکنش بزاق دهان به ماده پر کننده دندان آمالگام

واکنش های تماسی مزمن مخاط دهان به آمالگام

از زمان قرن ۱۹ که مصرف آمالگام گسترده شد ، این مورد تحت مطالعات متعددی توسط متخصصان قرار گرفتند.

جیوه موجود در این مواد باعث ایجاد سمیت عصبی ( نوروتوکسیسیتی ) ، اختلال عملکرد کلیه ، کاهش کارایی ایمنی، تغییر باکتریال روده و دهان ، نقایص و مادر زادی و اثرات مضر بر سلامت عمومی می شو د. علی رغم این موضوع به نظر می رسد که هیچ ارتباطی بین اختلالات فیزیکی و استفاده از آمالگام نباشد . بررسی بیمارانی که آمالگام داشتند نشان داد که شکایت اصلی اکثر آنها مشکلات دهانی ، دندانی و پزشکی غیر مرتبط با این ترمیم ها است.

در یک بررسی در مورد تآثیر جیوه موجود در آمالگام نشان داده شد که ایجاد سمیت آن قابل آغماز است اما درصد کمی از آنهایی که به جیوه حساس بودند ۱ تا ۲ درصد ممکن است به جیوه آزاد شده از آمالگام دندان واکنش دهند. میزان بروز اثرات منفی ، ۱ نفر در هر یک میلیون مورد تخمین زده می شود. واکنش های افزایش حساسیت حاد ۲ تا ۲۴ ساعت پس از برداشت و جایگزین آمالگام صورت می گیرد و علائم پس از ۱۰ تا ۱۴ روز ناپدید می شوند. به ندرت واکنش های مزمن ناشی از واکنش های سمی یا افزایش حساسیت هم اتفاق می افتد.

هنگامیکه واکنش به صورت افزایش حساسیت هم اتفاق می افتد. هنگامیکه واکنش به صورت افزایش حساسیت باشد ، شایع ترین آنتی ژن ، جیوه یا جیوه یا جیوه باند شده ودر مورد نادر مس ، پلادیوم ، نقره و روی می باشند. بغضی محققان این نوع واکنش را ” ضایعات گالوانیک ” می نامند و معتقدند که جریان الکتریکی تولید شده بین مواد ترمیمی دندان مسئوول آن است .

نه شواهد بالینی ، نه آزمایشگاهی از این فرضیه حمایت نمی کنند . ضایعات از نظر هیستوپاتولوژیک و بالینی مشابه به لیکن پلان حقیقی، هیچ گونه شواهدی از وجود واکنش افزایش حساسیت مشخصی به مواد پر کردن دندان وجود ندارد وبا برداشتن آمالگام هم هیچ گونه بهبودی در علائم مشاهده نشد. در هر حال در بیمارانی که قبلا ضایعات لیکنوئیدی در آنها تشخیص داده شد.

زیر گروهی وجود دارند که ضایعات آنها جابجا نشده و معمولا تنها مخاطی که به طور مستقیم با آماِلگام تماس دارد را درگیر می کند. این ضایعات به سرعت پس از برداشت آمالگام مجاور بهبود می یابند و باید به عنوان یک واکنش لیکنوئیدی تماسی شناخته شوند نه یک لیکن پلان حقیقی. با انجام تست پوستی جیوه ، تقریبا ۵۰ ٪ بیماران با واکنش لیکنوئیدی تماسی مثبت می شوند  اما در بیمارانی که لیکن پلان ایدیوپاتیک دارند ، تست حدود ۵٪ مثبت می شود. اگر چه در بیمارانی که واکنش پوستی مثبت دارند بیش از مقداری است که در گروه کنترل وجود دارد اما تعداد بیمارانی که ابتدائا هیچ پاسخی نمی دهند هم شگف انگیز است. این اختلاف می تواند نتیجه واکنش های تماسی ناشی از سمیت مستقیم با ماده سمی یا یک واکنش حساسیت تمامی به ماده دیگری از آمالگام بجز جیوه باشد.

نمای بالینی :

شایع ترین مکان درگیری واکنش به آمالگام ، قسمت خلفی مخاط باکال و سطح شکمی لبه خارجی زبان است . حلقه لثه که در تماس مستقیم با آمالگام زیر لثه ای هست نیز ممکن است درگیر شود.ضایعات اغلب حوالی منطقه تماس هستند و معمولا سفید یا اریتماتو هستند و ممکن است با یا بدون استریای محیطی همراه باشند. اکثر بیماران هیچ علایمی ندارند ولی اروزیونهای دوره ای ممکن است دیده شود.

تشخیص :

تشخیص بر اساس تظاهرات بالینی ضایعات، عدم مهاجرت و ارتباط با آمالگام مجاور صورت می گیرد . اگر چه نمای هیستوپاتولوژیک آن از لیکن پلان قابل افتراق نیست ، گاها انجام بیوپسی برای تایید حدس بالینی و رد سایر بیماریها ( مثل دیسپلازی اپی تلیال ) مفید است. در گذشته انجام تست پوستی جیوه یک راه تشخیصی مهم بود ، اما بسیاری محققان نشان دادند که این تست در بسیاری از بیماران به صورت کاذب منفی گزارش شده است . پس بهترین راه تشخیص داشتن علائم بالینی و نمای هیستوپاتولوژیک بدون در نظر گرفتن نتیجه تست پوستی است.

درمان و پیش آگهی:

معیارهای موضعی مثل بهبود بهداشت دهان و دندان، صاف کردن ، صیقل دادن و ایجاد کانتور جدید قبل از روشهای تهاجمی تر باید به کار برده شوند چرا که بسیاری از ضایعات مشابه نیز از در اثر تجمع سطحی پلاک گزارش شده اند . در صورتیکه این درمان موفق نباشد ، در صورت امکان باید ماده آمالگام را با ماده غیر فلزی دیگری جایگزین کرد‌ . مواد دیگر انتخابی بعنوان جایگزین شامل : طلای زرد ، طلای سفید و PFM ( پرسان متصل به فلز ) هستند.

در مطالعه ای روی ۱۴۲ بیمار ، با واکنش لیکئوئیدی تماسی ، آمالگام با طلای زرد و PFM جایگزین شد. در این گروه همه ضایعات موکوسی به دنبال جایگزینی با طلای زرد بر طرف شده یا بهبود می یابد. در حالیکه با جایگزینی با PFM ,

۹۵٪ ضایعات بهبود یافتند . در هر حال ، در سایر مطالعات، جایگزینی طلای زرد هم ، شکستهای غیر معمولی گزارش شد.

حتی اگر واکنش تماسی لیکئوئیدی هم وجود نداشته باشد، جایگزینی آمالگام در بسیاری از بیماران مفید واقع می شود، زیرا بسیاری از این دندانها دارای گسترش زیادی در مخاط باکال هستند و با جایگزینی اثرات خوبی حاصل می شود. شیوع بین ۸۷ تا ۱۰۰ درصد متفاوت است . اگر چه تعداد ضایعاتی که به جایگزینی پاسخ نمی دهند بسیار کم است اما بسیاری از همان تعداد هم ناشی از انتخاب نامناسب ماده جایگزین است. بعضی محققان ، عود ضایعات را بعد از جایگزینی با گامپوزیت رزین گزارش کردند ، البته بعضی هم معتقدند که او در ضایعات ناشی از تجمع پلاک است و یک عود واقعی نیست. در صورتیکه تشخیص بالینی مورد شک باشد و یا تغییرات مخاطی به درمان پیشنهادی پاسخ ندهند بیوپسی باید انجام شود.