سردرد خوشه‌ای یک درد شدید آزار دهنده در قسمت میانی بالای صورت خصوصأ اطراف چشم ها می باشد. نام این بیماری از این حقیقت مشتق می شود که حملات در گروه ها و خوشه های گیجگاهی اتفاق افتاده و دوره های طولانی مدتی پس از فروکش کردن درد ، در بین حملات وجود دارد. سر درد خوشه ای یک بیماری غیر شایع با منشا ناشناخته است و به نام « سندرم شدید ترین درد شناخته شده انسان » خوانده می شود.
یک دلیل عروقی ( گشاد شدگی عروق ) معرفی شده است ، که احتمالا با عملکرد غیر طبیعی هیپوتالاموس ، تروما ( ضربه ) به ناحیه سر یا ترشح غیر طبیعی هیستامین از ماست سل ها مرتبط است . اکثر بیماران از آپنه در هنگام خواب و کاهش اشباع اکسیژنی رنج می برند ، اما اینکه آیا این رویداد دلیل یا اثر این بیماری است، ناشناخته مانده است . سردرد می تواند توسط الکل ، کوکائین و نیتروگلیسرین شروع شود ، ۸۰٪ بیماران سیگار مصرف می کنند .
این اختلال‌ها ساله ۱۰ نفر از ۱۰۰۰۰۰ نفر را درگیر می کند و تمایل ذاتی برای سیاه پوستان وجود دارد. همچنین نفوذ فامیلی زیادی وجود دارد . زمانی که یکی از بستگان درجه اول به این سردرد مبتلا باشند شانس ابتلای سایر افراد فامیل ۵۰ برابر بیشتر است .
نماهای بالینی
سردرد خوشه ای ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد اگر چه معمولأ افراد را در دهه های سوم و‌چهارم مبتلا می کند .وقوع این بیماری قبل از بلوغ نادر می باشد. تمایل به ابتلا در آقایان زیاد است ( نسبت آقایان به خانم ها به میزان ۶ به یک است )، درد ( تقریبا ) به عبارتی دیگر همیشه یک طرفه است و شاخ های چشمی ( افتالمیک ) عصب سه قلو ( تری ژمینال ) را دنبال میکند.
معمولا درد درون یا پشت کاسه چشم عمیق است و به گیجگاه یا نواحی بالای گونه گسترش می یابد. همچنین ، ممکن است به شکل دندان درد یا درد نورولوژیک ( با منشاء عصبی ) فکین در قدام ماگزیلا ( فک بالا ) شبیه باشد. به همین دلیل ممکن است بیماران اشتباهأ تحت درمان ، درمان ریشه ( اندو ) یا اکسترکشن ( کشیدن دندان ) دندان قرار گیرند ( و بدلیل کاهش درد موفقیت آمیز تلقی شود ).
زمانی که هر سر درد خوشه ای باز می گردد ، دندان دیگری مورد درمان قرار می گیرد، که گاهی اوقات منجر به درمان غیر ضروری دندان ها بصورت گسترده و مکرر می شود . درد با شروع ناگهانی ( به صورت پاروکسیمال ) ، شدید ، با کیفیت سوزانده یا سوزنی و بدون محل آغازگر توصیف می شود. حمله درد ممکن است بین ۱۵ دقیقه تا ۳ ساعت طول بکشد و امکان دارد ، تا ۸ بار در روز تکرار شود ( یا در روزهای متوالی ).
زمان سردرد خوشه ای معمولأ هفته ها طول می کشد ، فاصله بینابینی بهبودی این حمله ها معمولا ماهها ( بعضی مواقع سالها ) بطول می انجامد .درد معمولا در زمان مشابه در طول دوره ۲۴ ساعت اتفاق می افتد ( سردرد ساعت زنگ دار ) . بیشتر حملات در ساعات میانی شب اتفاق می افتد. گاهی نوع مزمن این درد به مدت چند سال بطول می انجماد و حتی یک لحظه بهبودی هم وجود ندارد . انواع متناوب نیز ممکن است به درد های مزمن و‌مداوم تبدیل شوند . بعلاوه ، سردرد خوشه ای در موارد نادر با پیش درآمدی همراه می شود که معمولا سردرد میگرنی است.
یک تفاوت رفتاری مهم بین سردرد خوشه ای و‌میگرن آن است که بیمار در طول سردرد خوشه ای پر فعالیت است در حالی که در میگرن بیمار یه یک اتاق تاریک و ساکت پناه می برد .
علاوه بر درد ، بیمار تغییرات اتونومی مانند گرفتگی بینی ، ریزش اشک ، برافروختگی صورت یا احتقان عروق خونی ملتحمه را احساس خواهد کرد . علامت آخر ، بخصوص زمانی که با افزایش فشار کره چشم مرتبط باشد ممکن است شبیه سندرم ژاسناد یا همان chronic paroxysmal hemicrania که سندرمی کمیاب با طول مدت عود بالا ، و درد بدون حالت خوشه ای است.
سردرد خوشه ای و درمان
تشخیص مناسب برای اجتناب از درمان های غیر لازم ریشه و خارج کردن دندان الزامی است . پردنیزون سیستمیک ، ارگوتامین ، کربنات لیتیم ، اندومتاسین ، مالات متسیر گاید و وراپاسیل همگی درد را در مواردی کاهش داده اند . سوماتریپتان و دیگر داروهای این دسته علائم را در ۷۴٪ موارد کاهش داده اند . اگرچه هیچ دارویی به تنهایی موثر نمی باشد . استنشاق اکسیژن ممکن است از حملات قریب الوقوع جلوگیری کند.
جراحی های اعصاب مختلف به عصب مبتلا می تواند درد بعضی از بیماران را از بین ببرد ، مانند گزارشات اخیر که استفاده از چاقوی گاما رادیو سرجری را بیان می کند . در کار ، ۵۰ درصد بیماران مبتلا به سردرد های خوشه ای به طور واضح و دائمی از درمان های موجود سود می برند .
بسیار مهم است که سردرد های خوشه‌ای از سندرم ژاستاد تشخیص پاده شود زیرا بیماری دوم تقریبا همیشه به ایندومتاسین پاسخ می دهد.