نکات کلیدی در مصرف دهان شویه ها (Mouthwash)

• دو نوع اصلی از دهان شویه ها موجود هستند: محصولات آرایشی و بهداشتی و محصولات درمانی.
• دهان شویه های درمانی هم به صورت تجویزی و هم به صورت غیر تجویزی در دسترس هستند و از نظر فرمول ساخت با هم تفاوت هایی دارند.
• برخی از دهان شویه های درمانی وجود دارند که به کاهش و کنترل پلاک ها، جینجیویتیس (بیماری لثه)، بوی بد دهان و پوسیدگی دندان کمک می کنند.
• کودکانی با کمتر از ۶ سال سن نباید از دهان شویه ها استفاده کنند، مگر این که دندان پزشک آن ها چنین دستوری داده باشد، چرا که ممکن است حجم زیادی از دهان شویه را قورت داده و به شکل ناخودآگاه وارد سیستم گوارشی خود کنند.
• یک کمپانی با ارائه اسناد و مدارک علمی و پژوهشی که نشان دهد محصولش امنیت و بهره وری مناسب را دارد می تواند گواهی اتحادیه دهان و دندان (ADA) را کسب کند. سازمان ADA نیز در طرف مقابل به بررسی اطلاعات و اسناد ارائه شده از سازندگان مختلف می پردازد.

مقدمه

با این که دهان شویه ها را نمی توان یک جایگزین برای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه خود در نظر گرفت، اما مصرف این مایعات می تواند یک عامل مثبت در روتین همیشگی بهداشت دهان و دندان ما باشد. همچنین پاک کننده های بین دندانی، دهان شویه ها می توانند به نقاطی در دهان دسترسی پیدا کنند که مسواک ها در آن عاجز هستند. پاسخ این سوال که آیا دهان شویه را قبل یا بعد از مسواک زدن استفاده کنیم کاملا شخصی است: با این حال سازندگان این محصولات معمولا طبق فرمول ساخت دهان شویه خود و مواد موجود در آن، ترتیبی را به مصرف کنندگان پیشنهاد می کنند که رعایت آن می تواند بهترین نتیجه را به همراه داشته باشد.

به عنوان مثال برخی از مواد اولیه نظیر کلسیم هیدروکسید یا آلمینیوم هیدروکسید می توانند با فلوراید ترکیب شده و بهره وری دهان شویه را کاهش دهند. بنابراین، شستن دهان به کمک آب ممکن است بعد از مسواک زدن یا قبل از استفاده دهان شویه‌ای که حاوی این مواد باشد پیشنهاد شود.

دهان شویه ها برای مصرف کودکان زیر ۶ سال پیشنهاد نمی شوند. رفلکس های قورت دادن ممکن است هنوز در کودکانی در این سن به خوبی شکل نگرفته باشند و آن ها حجم قابل توجهی از دهان شویه را قورت داده و وارد سیستم گوارشی خود کنند. این موضوع می تواند منجر به بروز مشکلاتی نظیر حالت تهوع، استفراغ و یا مسمومیت (به دلیل وجود الکل در برخی از این محصولات) شود. حتما برچسب محصولی که مورد استفاده قرار می دهید را در زمینه برخی نکات احتیاطی و مهم و سن پیشنهادی بررسی کنید.

انواع دهان شویه ها

 

اگر به صورت کاملا جامع بخواهیم صحبت کنیم، دو نوع اصلی از این محصولات وجود دارند: نسخه های آرایشی و بهداشتی و نسخه های درمانی. گروه اول از دهان شویه ها ممکن است بتوانند به صورت موقت بوی بد دهان را از بین برده و یک طعم خوب را در دهان فرد باقی بگذارند اما حاوی هیچ کاربرد شیمیایی یا بیولوژیک برخلاف مزایای موقتی خود نیستند. به عنوان مثال اگر یک محصول باکتری های مرتبط با بودی بد دهان را از بین نبرد، بنابراین کاربرد آن را تنها می توان به حوزه آرایشی و بهداشتی منحصر کرد.

در طرف مقابل،  دهان شویه های درمانی دارای مواد اولیه فعالی هستند که به جهت کنترل و کاهش مشکلاتی نظیر بوی بد دهان، جینجیویتیس (بیماری لثه)، پلاک ها و پوسیدگی دندان مورد استفاده قرار می گیرند.

از جمله مواد اولیه فعالی که ممکن است در دهان شویه های درمانی مورد استفاده قرار گیرند می توان به موارد زیر اشاره داشت:

• سیتیلپیریدینیوم کلورید
• کلورهکسیدین
• روغن های ضروری
• فلوراید
• پروکسید

سیتیلپیریدینیوم کلورید ممکن است برای کاهش بوی بد دهان و تنفس افراد به محصول اضافه شود. هم کلورهکسیدین و هم روغن های ضروری می توانند به کنترل پلاک و جینجیویتیس کمک کنند. فلوراید هم یک ماده تایید شده در زمینه کمک به جلوگیری از شکل گرفتن پوسیدگی است. پروکسید در بسیاری از دهان شویه های سفید کننده استفاده می شود.

دهان شویه های درمانی در دو حالت تجویزی و غیر تجویزی در دسترس هستند و این موضوع بستگی به فرمول مواد سازنده آن ها دارد. به عنوان مثال، دهان شویه های حاوی روغن های ضروری در فروشگاه ها در دسترس هستند، در حالی که دهان شویه های حاوی کلورهکسیدین را باید تنها با تجویز دندانپزشک خود تهیه کنید.

ملاحظات بالینی

برخی از شرایط و مشکلات خاصی که دهان شویه ها برای حل و ترمیم آن ها طراحی و تولید شده اند را در ادامه مورد بررسی قرار می دهیم.

آلوئولار اوستیتیس (حفره خشک)

مشکل AO یا همان حفره خشک یک شرایط خاص است که معمولا پس از کشیدن دندان ها برای افراد به وجود می آید، به خصوص دندان های آسیای سوم. مشکل حفره خشک زمانی رخ می دهد که لخته فیبرونی که پس از کشیدن ایجاد می شود شل شده و از جا خارج می شود. با این که علت بروز این مشکل هنوز مشخص نیستد، اما گفته می شود باکتری ها مسئول این اتفاق هستند.

آلوئولار اوستیتیس معمولا منجر به بروز درد بسیار شدید و غیر قابل تحملی در اطراف ناحیه کشیدگی دندان به مدت دو تا سه روز می شود. یک بررسی جامع اخیرا ۱۸ آزمایش را نقد و بررسی کرده و نشان داده است که کلورهیکسیدین، بدون استفاده از آنتی بیوتیک ها، می تواند برای مشکل حفره خشک افراد مفید بوده و از شکل گیری آن نیز جلوگیری کند. همچنین میزان تاثیر این ماده در حالت ژل تا حدی بیشتر از نسخه دهان شویه و مایع آن بود. با این حال، این بررسی جامع دز خاصی برای مصرف کلورهیکسیدین پیشنهاد نکرده است. تحقیقات و پژوهش های درون این نقد جامع همچنین برخی واکنش های غیر بالینی و کوچک به کلورهیکسیدین نظیر لکه روی دندان ها، لثه، زبان و تغییر مزه دهان را نیز ذکر کرده اند.

اورال مالودور (تنفس بد)

مواد گوگرد ولاتیل (VSC ها) از جمله اصلی‌ترین فاکتور های شکل گیری تنفس بد دهان به شمار می روند. این مواد از منابع مختلفی (نظیر ریز شدن غذا، پلاک های دندانی و باکتری های مرتبط با بیماری های دهانی) وارد دهان می شوند. دهان شویه های آرایشی و بهداشتی می توانند به صورت موقت مشکل تنفس بد دهان را از بین برده و یک بوی مناسب را از خود به جای بگذارند اما تاثیری روی باکتری ها و گورد ولاتیل ندارند.

در طرف مقابل، دهان شویه هایی که حاوی مواد درمانی نظیر آنتی میکروب ها هستند می توانند در کنترل طولانی مدت مشکل تنفس بد کارساز باشند. از جمله مواد ضد میکروبی موجود در فرمول های ساخت دهان شویه های درمانی می توان به  کلورهکسیدین، کلورین دیوکسید، ستیلپیریدینیوم کلورید و روغن های ضروری اشاره کرد. همچنین مواد دیگری نیر در دهان شویه ها برای جلوگیری از به وجود آمدن بوی بد استفاده می شوند مثل نمک های زینک، کتون، ترپین و ایونن. با این که ترکیب ادغامی کلورهیکسیدین و ستیلپیریدینیوم کلورید به همراه زینک در تحقیقات مختلف تاثیر خوبی بر روی بوی بد دهان داشته اند، اما تا حد زیادی منجر به بروز لک بر روی دندان ها نیز می شوند.

پلاک ها و جینجیویتیس

وقتی که مواد ضد باکتریایی نظیر سیتیلپیریدینیوم، کلورهکسیدین و روغن های ضروری در داخل دهان شویه ها مورد استفاده قرار می گیرند، در کنار مسواک زدن و نخ دندان روزانه تاثیر خوبی در کاهش پلاک ها و جینجیویتیس دارند. با این که برخی تحقیقات متوجه شده اند که کلورهکسیدین به نسبت روغن های ضروری تاثیر بهتری در کنترل پلاک ها دارد، اما در زمینه مدیریت بیماری لثه یا همان جینجیویتیس مشاهده نشده است. ستیلپیریدینیوم و کلورهکسیدین ممکن است منجر به بروز لکه های قهوه ای بر روی دندان ها، زبان و تریم های درون دهانی شوند.

پوسیدگی دندان

فلوراید که تاثیر خوبی در بالا بردن سطح مواد معدنی دندان ها دارد یکی از مواد سازنده دهان شویه ها به حساب می آید. یک نقد جامع پژوهشی متوجه شده است که استفاده منظم از دهان شویه های حاوی فلوراید، علی رغم دسترسی به دیگر منابع فلوراید، میزان پوسیدگی دندان در کودکان را کاهش داده است ( به عنوان مثال آب های حاوی فلوراید و یا خمیردندان های حاوی فلوراید).

تسکین درد های موضعی

دهان شویه های حاوی ویژگی کاهش و تسکین درد حاوی مواد بی حس کننده موضعی نظیر لیدوکائین، بنزوکائین، بوتامین، تتراکائین، دیکلونین ، فنول و هیدروکلورید هستند. علاوه بر این، ممکن است مواد دیگری نظیر سدیم هیالورونات، پولیوینیپیرولیدین و اسید گلیسیریتینیک نیز به عنوان مسکن های ثانوی درد مورد استفاده قرار گیرند.

سفید کنندگی

دهان شویه ها می توانند منجر به کاهش لکه های بیرونی دندان شوند آن هم در صورتی که دو ماده کربامین پروکسید یا هیدروژن پروکسید از جمله مواد تشکیل دهنده آن ها باشند. محصولاتی که مبتنی بر کربامین پروکسید هستند معمولا حاوی ۱۰ درصد از این ماده بوده و ممکن است دندانپزشک ها این محصولات را برای مصرف خانگی به مراجعه کنندگان تجویز کنند.

دهان شویه هایی که ادعای سفید کردن دندان های شما را دارند ممکن است ۱.۵ الی ۲ درصد هیدروژن پروکسید داشته باشند. یک تحقیق نشان داده است که ۱۲ هفته استفاده منظم از دهان شویه های حاوی هیدروژن پروکسید با این میزان مواد اولیه نتیجه ای مشابه با استفاده دو هفته ای از ژل های سفید کننده ۱۰ درصدی کربامین پروکسید داشته است.

خشکی دهان (زروستومیا)

زروستومیا زمانی رخ می دهد که میزان آب دهان فرد به نسبت معمول پایین بیاید. از آن جایی که کم بودن میزان آب دهان می تواند ریسک هایی را به همراه داشته باشد، مصرف دهان شویه های حاوی فلوراید می تواند برای مدیریت این مشکل مناسب باشد. با این حال از آن جایی که الکل ممکن است خاصیت خشک کنندگی داشته باشد، بهتر است از گزینه های بدون الکل استفاده کنید.

دهان شویه های حاوی آنزیم های خاص، مواد سلولوزی و موسین های حیوانی می توانند به افزایش آب دهان بدن و همچنین تسکین علائم مربوط به خشکی دهان کمک شایانی کنند.

نگرانی سرطان دهانی

مصرف الکل و همچنین تنباکو می تواند ریسک مربوط به سرطان های سر و گردن را افزایش دهند. به همین دلیل ابهاماتی در زمینه مصرف دهان شویه های حاوی الکل در ذهن افراد ایجاد شده است. یک متا آنالیز جامع در پیدا کردن رابطه بین دهان شویه ها با سرطان های دهانی ناموفق بوده است و نتوانست هیچ رابطه دقیقی بین آن ها پیدا کند یا دز پیشنهادی خاصی برای جلوگیری از بروز سرطان ارائه کند.

اطلاعات مصرف کنندگان

• از دهان شویه های تجویزی مطابق دستورالعمل آن (دز مصرفی، دفعات مصرف، مدت زمان ماندن در روز) استفاده کنید. اگر یک دز را فراموش کردید، هرچه زودتر از دهان شویه خود استفاده کنید. از طرفی دو برابر کردن دز مصرفی هیچ تاثیر درمانی خاصی ندارد.
• در مورد محصولات غیر تجویزی، به دنبال دهان شویه هایی باشید که مورد تایید سازمان ADA باشند. برچسب مربوطه نشان می دهد که محصول امن بوده و در ادعای خود تاثیرگذار است.
• استفاده از دهان شویه نمی تواند جای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را بگیرد. دهان شویه ها ممکن است مزایای بیشتری را در زمین کاهش ریسک تنفس بد، حفره های دندانی و بیماری های لثه ارائه کنند و یا تسکینی به علائم و مشکلات زخم های دهانی یا خشکی دهان باشند.