تشخیص اضطراب و میزان بروز از نظر پزشکی :
تشخیص خطر های پزشکی احتمالی یا اضطراب و ترس از درمان های دندانپزشکی اولین قدم در درمان استرس است. با پیروی کامل از معیارهای که قبلا باید آز بیمار گرفته یا توسط خود بیمار شرح داده شد باشد از جمله پرسشنامه مربوط به تاریخچه پزشکی، معاینه وضعیت جسمانی و گرفتن تاریخچه گفتاری می توان احتمال بروز خطر پزشکی را به طور دقیق مشخص نمود. در اغلب موارد، تشخیص اضطراب مشکل است . همان طور که قبلا شرح داده شد، دندانپزشک می تواند با مشاهده عینی و ارتباط گرفتاری با بیمار اطلاعات مهمی در مورد میزان اضطراب بیمار کسب نماید.
مشاوره پزشکی :
در موارد دیگر دندانپزشک اطمینان ندارد که میزان بروز خطر برای بیمار به چه میزان است، انجام مشاوره با پزشک بیمار ضرورت دارد. نیاری نیست که در مورد تمام بیماران دارای مشکلات پزشکی ، مشاوره انجام شود. با این حال مشاوره پزشکی باید در مواردیکه دندانپزشک در مورد نوع بیماری یا تداخلات احتمالی بین آن بیماری و طرح درمان دندانپزشکی تردید دارد انجام شود. دندانپزشک باید همواره به خاطر داشته باشد که با انجام مشاوره تنها اطلاعات بیشتری در مورد میزان بروز خطر و نوع درمان جایگزین کسب می کند. در نهایت این دندانپزشک است که مسوول درمان و حفظ سلامت بیمار است.
اقدامات پیش درمانی ( Premedication ) :
بیماری از بیماران مضطرب اظهار می کنند که ترس آنها از درمان دندانپزشکی تا آن حد زیاد است که نمی توانند شب قبل از جلسه درمانی بخوابند. این بیماران در روز درمان خسته هستند و میزان تحمل آنها در برابر استرس در طول درمان هم کمتر است. اگر چنین بیماری از نظر پزشکی هم مشکل داشته باشد، خطر تشدید مشکل پزشکی و حاد شدن آن هم افزایش می یابد. در بیماران گروه ASAI ، ( بیماران با ریسک خطر کم از نظر پزشکی ) استرس زیاد باعث کاهش آستانه درد می شود. احتمال آنکه چنین بیماری محرکی را که معمولا ایجاد کننده درد نیست را به صورت محرک دردناک تجربه کند نسبت به بیماری که کاملا استراحت نموده است بیشتر است.
بنابراین، دندانپزشک بایدمشخص نماید که آیا اضطراب شدید باعث مختل شدن وضعیت خواب بیمار می شود یا خیر استفاده از آرامبخش های خوراکی روشی است که دندانپزشک می تواند با استفاده از آن به بیمار کمک کند تا وی بتواند به راحتی بخوابد. دندانپزشک ممکن است که یک داروی ضد اضطراب یا داروی آرامبخش های خوراکی روشی است که دندان پزشک می تواند با استفاده از آن به بیمار کمک کند تا وی بتواند به راحتی بخوابد. دندانپزشک ممکن است یک داروی اضطراب یا داروی آرامبخش – خواب آور مانند تریازولام ( Triaxolam ) ، فلورازپام ( Flurazepam ) ، زلپیدم( Zolpidem ) یا زالپلون ( zaleplon ) تجویز نماید تا بیمار ۱ ساعت قبل از خواب از آن استفاده کند . استفاده مناسب از داروهای خوراکی ضد اضطراب یا آرامبخش- خواب آور روش ایده آلی برای از بین بردن استرس پیشرونده است. سایر داروها مانند دیازپام،اگزازپام ، هیدروکسی زین ، پرومتازین و هم در اطفال و بالغین موثر هستند.استفاده از باربیتورات ها مانند سکوباربیتال ، فنوباربیتال و هگزوباربیتال توصیه نمی شود . ( کلورال هیدرات از سال ۲۰۱۰ در آمریکا عرضه نمی شود ) دوزهای توصیه شده داروهای آرامبخش- خواب آور خوراکی ارائه داده شده است.
با نزدیک شدن زمان جلسه درمان، میزان اضطراب بیمار افزایش می یابد . تجویز داروی مهار کننده دستگاه عصبی مرکزی ( ÇNS) خوراکی حدود یک ساعت قبل از درمان تا آن حد از میزان اضطراب بیمار می کاهد که دیگر فکر انجام درمان دندانپزشکی برای وی ترسناک نخواهد بود. ( بیشتر داروهای مهار کننده دستگاه عصبی مرکزی(CNS) خوراکی باید یک ساعت قبل از آغاز درمان تجویز شوند تا میزان دارو در خون به حد درمانی برسد ) .توصیه می شود این داروها در مطب برای بیمار تجویز شوند تا دوز آنها به درستی تنظیم شود .ولی در مواردی که دندانپزشک آنها را برای استفاده در منزل تجویز می کند ( زیرا حس می کند که ترس شدید بیمار از دندانپزشکی او را از آمدن به مطب دندانپزشکی باز می دارد ) ، باید توصیه نماید که بیمار از انجام رانندگی یا انجام اعمال مکانیکی که احتمال بروز خطر وجود دارد خودداری کند و باید این توصیه را در پرونده ثبت نماید.
برنامه ریزی جلسه درمانی :
اگر بیماران مضطرب یا بیمارانی که مشکل پزشکی دارند ( از جمله اطفال ) به طور کامل استراحت کرده باشند بهتر می توانند استرس را تحمل کنند.بنابراین معمولا بهترین زمان گذاشتن جلسه درمانی بیمار مضطرب در هنگام بعد از ظهر باشد ، بیمار در تمام مدت روز در مورد جلسه درمان دندانپزشکی فکر می کند و زمان کافی برای نگران شدن خواهد داشت. بیمار مضطرب تر می شود و در نتیجه احتمال بروز واکنش های روانی افزایش می یابد. اگر جلسه درمانی در هنگام صبح باشد بیمار راحت تر درمان را قبول می کند و بیماری که دارای مشکل پزشکی است هم با وضعیتی مشابه مواجه می شود. با افزایش میزان خستگی در طی روز ، میزان توانایی بیمار برای تحمل استرس زیاد بیشتر کاهش می یابد.
اگر زمان جلسه دندانپزشکی در هنگام بعد از ظهر باشد، بیمار مسیر دارای ترافیک را گذرانده باشد و از میزان توانایی وی برای تحمل استرس در حین درمان کاسته شده باشد. اگر جلسه درمانی در ساعات اولیه صبح باشد هم دندانپزشک و هم بیمار در حین انجام درمان راحت تر خواهند بود . همچنین دندانپزشک باید تلاش نماید که درمان بیماری دارای مشکل پزشکی که اضطراب متوسط تا شدید دارند را در اوایل هفته انجام دهد تا اگر پس از پایان درمان عوارضی بروز نمود ، دندانپزشک بتواند بیمار را به طور مرتب مورد معاینه قرار دهد. علاوه بر آن، دندانپزشک باید با چنین بیمارانی در همان روز درمان دندانپزشکی تماس بگیرد و وضعیت آنها را جویا شود . هم بیماران از برقراری چنین تماسهایی بسیار خشنود می شوند و هم احتمال بروز عوارض جانبی پس از درمان به حداقل می رسد.
به حداقل رساندن زمان انتظار :
نباید بیمار مضطرب را برای مدت طولانی قبل از آغاز درمان در اتاق انتظار مطب دندانپزشکی در انتظار نگه داشت . تصور بیمار از نحوه انجام درمان اغلب باعث بروز ترس بیشتری نسبت به خود درمان می شود . نشستن و انتظار کشیدن این فرصت را به بیمار می دهد که غوغایی را در مطب دندانپزشکی استنشاق کند و صدا هایی را بشنود. وی چیزهای وحشتناکی را در خیال خود می پروراند که گمان می کند در مطب دندانپزشکی روی خواهد داد. مواردی از بروز تلفات و مرگ و میزان در اتاق انتظار مطب های دندانپزشکی گزارش شده است. حداقل زمان انتظاراهمیت بسیار زیادی برای بیمار مضطرب دارای مشکل پزشکی دارد.
علایم حیاتی (قبل از درمان و پس از درمان) :
دندانپزشک باید قبل از آغاز درمان بر روی بیمار دارای مشکل پزشکی، علایم حیاتی بیمار را کنترل و ثبت نماید ( کادر آموزش دیده می توانند علایم حیاتی را کنترل نمایند) . علایم حیاتی ثبت شده شامل فشار خون ، تعداد ضربان قلب و ریتم آن و تعداد تنفس می باشد. مقایسه این علایم با علایم ابتدایی ثبت شده در جلسه اول ، وضعیت جسمانی بیمار را در هر جلسه درمانی نشان می دهد . ثبت علایم حیاتی به طور اختصاصی در بیماران دارای مشکلات قلبی عروقی انجام می شود ولی این کار باید در تمام بیماران دارای مشکل پزشکی( تمام بیماران گروه ASA IIIو برخی از بیماران گروه ASA II)انجام شود.
آرامبخش در حین انجام درمان :
اگر نیاز به کاهش قابل توجه استرس در حین انجام درمان دندانپزشکی وجود داشته باشد، می توان از روش آرامبخش یا بیهوشی استفاده نمود . روش غیر دارویی شامل آرامبخش گفتاری( iatrosedation) و هیپنوتیزم( Hypnosis ) می باشد در حالیکه آرامبخش های روانی متداول تر شامل آرامبخش خوراکی ، استنشاقی ، داخل عضلانی و داخل وریدی می باشند. از تمام این روش ها برای یک مقصود استفاده می شود: کاهش یا حذف استرس در بیمار هوشیار . اگر از روش های مناسب به طور دقیق استفاده شود ، معمولا این مقصود بدون افزایش احتمال بروز خطر برای تامین می شود ( نحوه استفاده از این روش ها در بیماران دارای مشکلات پزشکی گوناگون در فصول بعدی شرح داده می شود .