سرطان کارسینوما متاستاتیک ( metastatic carcinoma ) شایع ترین سرطانی است که استخوان ها را مبتلا میکند. شایع ترین مکان های اولیه که کارسینوم آنها متاستاز به استخوان میدهند شامل پستان ، ریه ، تیروئید، پروستات و کلیه می باشد. استخوان هایی که به طور شایع متاستاز در آنها اتفاق می افتد شامل مهره ، دنده ها ، لگن و جمجمه می باشند. متاستاز به فک ها نادر است اما ممکن است از آنچه به طور عمومی مورد پذیرش است بیشتر اتفاق بیافتد. در یک مطالعه اتوپسی ( autopsy) بر روی مندیبل بیماران مبتلا به کارسینوم های اولیه خارج دهانی متفاوت، ارزیابی میکروسکوپی متاستاز را در ۱۶٪ موارد نشان داد که اکثر آنها از نظر کلینیکی ، رادیگرافی و بررسی های روتین غیر قابل شناسایی بودند. گسترش متاستاتیک یک کارسینوما به فک ها معمولا از مسیر خونی ( hematogeneous route ) اتفاق می افتد. سارکوم های بافت نرم یا استخوان های دیگر بندرت به فک ها متاستاز می دهند.
علایم بالینی و رادیوگرافی سرطان کارسینوما :
متاستاز فکی در رنج (وسعت) وسیع اتفاق می افتد اما اغلب موارد بالغین مسن تر را مبتلا میکند.متوسط سنی تقریبا ۴۳ تا ۵۲ سال است و تمایل به جنس خاصی ندارد.یک گرایش مشخص به مندیبل (استخوان فک پایین) بویژه ناحیه مولر( کرسی بزرگ ) دیده میشود.علائم و نشانه های متاستاز به فک ممکن است شامل درد،تورم،لقی دندان،تریسموس و پاراستزی میباشد.بویژه متاستاز به مندیبل با ابتلا عصب منتال ( چانه ای) ممکن است موجب پاراستزی ( بی حسی) لب پایین و چانه ( سندرم چانه ی بی حس _ numb-chin syndrome) شود. نادر بودن متاستازی به فک ها و علائم کلینیکی غیر اختصاصی ممکن است منجر به تشخیص اشتباه پروسه التهابی شود. گاهی اوقات یک متاستاز استخوانی در محل بهبود نیافته بعد از کشیدن دندان شناساییی میشود که دندان بدلیل درد ناحیه ای یا لقی قابل ملاحضه کشیده شده است.
در موارد دیگر بیمار ممکن است کاملا بدون علامت باشد و ضایعه به صورت اتفاقی در ارزیابی رادیوگرافی کشف گردد. گاهی تشخیص متاستاز فکی اولین علامت بیماری در فردی است که بدخیمی اولیه در مکان آناتومیک دیگر دارد. تعیین مکان تومور اولیه مخفی ممکن است مشکل باشد و امکان دارد نیاز به ارزیابی گسترده داشته باشد. بیشتر رادیوگرافی های مربوط به متاستاز فکی به صورت رادیولوسنسی ( نواحی سیاه در رادیوگرافی ) های با حدود نامشخص یا بیدخورده (moth-eaten) به نظر میرسند. هر چند، بعضی موارد به ویژه کارسینوم های پستان و و پروستات ممکن است رادیو اپک( نواحی سفید در نمای رادیوگرافی ) یا رادیو لوسنت – رادیو اپک مختلط به نظر برسند. فعالیت استئولیتیک (تحلیل استخوان) و یا استئوبلاستیک (ساخت استخوان) ممکن است مرتبط با فاکتور های رشدی مختلف و دیگر مواد تولید شده توسط سلول های تومورال باشند. بعضی از ضایعات ممکن است شبیه بیماری التهابی پری اپیکال یا بیماری پریو دنتال ( بیماری لثه ) شوند. اروژن (خوردگی) کورتکس، شکستگی پاتولوژیک و گشادی فضای لیگامان پریودنتال نیز ممکن است دیده شود. در مقایسه با رادیوگرافی های مسطح ، سینتی گرافی استخوان (bone scintigraphy) برای شناسایی متاستاز های استخوانی حساس تر میشود.
نمای هیستوپاتولوژی
نمای میکروسکوپی کارسینوم متاستاتیک در استخوان متفاوت است. در بعضی موارد، متاستاز ویژگی خوب تمایز یافته (well-differentited) نشان میدهد که منشا گرفتن از مکان خاص مانند کلیه، کولون یا تیروئید را پیشنهاد مینماید هر چند اغلب موارد کارسینوم متاستاتیک با تمایز ضعیف ( poorly-differentitated ) میباشد و منشا اولیه تومور به راحتی قابل شناسایی نیست.تشخیص کارسینو های متاستاتیک کم تمایز یافته ( poorly-differentitated) ممکن است از لنفوم، ملانوم یا سارکوم آناپلاستیک مشکل باشد. در این قبیل موارد، ایمونوهیستوشیمی ممکن است به تشخیص کمک نماید. تشخیص قطعی نیازمند ارتباط با مطلاعات آزمایشگاهی به همراه تاریخچه پزشکی کامل، معاینه فیزیکی کامل و مطالعات تصویر برداری میباشد.
درمان و پیش گیری از سرطان
اگرچه یک کانون منفرد متاستاتیک ممکن است با برداشت از طریق جراحی یا رادیوتراپی درمان گردد اما متاستاز ها به استخوان فک تقریبا همیشه مرتبط با بیماری منتشر گسترده می باشد. درمان به نوع تومور زمینه ای ارتباط دارد و اغلب ماهیت تسکینی ( palliative) دارد.
تجویز بیس فسفونات ها ممکن است پیشرفت متاستاز استخوانی را آهسته نماید، درد استخوانی را کم کند و خطر شکستگی پاتولوژیک را کاهش دهد. در تعریف متاستاز استخوانی، بیمار را در stage IV قرار میدهد. بر طبق آن، پیش آگهی متاستاتیک فک ها ضعیف است و اکثر بیماران کمتر از یک سال زنده میمانند.