توکسوپلاسموز

توکسوپلاسموز بیماری نسبتا شایعی است که توسط ارگانیسم پروتوزایی داخل سلولی اجباری ( Toxoplasma gondii ) ایجاد می شود . در مورد بالغین نرمال وسالم ، ارگانیسم هیچ مشکلی را ایجاد نمی کند و ۱۶‎٪ از بالغین در کشور عزیز ایران ممکن است مبتلا به عفونت بدون علائم باشند.

شیوع عفونت در مناطق مختلف جغرافیایی تفاوت های قابل ملاحظه ای دارند ( بسته به نوع روند زندگی و نحوه رعایت بهداشت ) متآسفانه ، این بیماری می تواند برای جنین در حال رشد یا بیمار دچار سرکوب سیستم ایمنی مخرب باشد . سایر پستانداران علی الخصوص اعضای خانواده گربه ، نسبت به عفونت آسیب پذیر هستند . گربه ها میزبان  قطعی میکروارگانیسم  در نظر گزفته می شوند. این ارگانیسم ( T.gondii) در لوله گوارش گربه ، به وسیله سیکل زندگی جنسی ، تقسیم می شود ، و اووسیت های فراوانی را در مدفوع گربه تخلیه می کند. این اووسیت ها سپس می توانند توسط حیوانی دیگر یا انسان بلعیده شده و منجر به ایجاد بیماری گردند ( باید توجه داشت که الگوی زندگی در اکثر خانواده ها نگهداری گربه می باشد).

در فرد نرمال با سیستم ایمنی طبیعی ، عفونت با T.gongii اغلب بدون علامت می باشد. در صورتی که علائم ایجاد شوند ، معمولأ خفیف بوده و به مونونوکلئوز عفونی شباهت دارند ، بیماران امکان دارد تب خفیف ، لنفادنوپاتی گردنی ، ضعف ، و درد مفصل یا ماهیچه داشته باشند. علی رغم اینکه به طور معمول میزبان بدون درمان بهبود می یابد ، این علائم ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشند. بعضی اوقات این لنفادنوپاتی ، چند عدد از گره های لنفاوی در ناحیه اطراف دهان  مانند گره لنفاوی باکال یا گره های لنفاوی تحت چانه ای را درگیر می کند . در چنین نمونه هایی ، مراقبین بهداشت دهان یا دندان پزشک متخصص امکان دارد بیماری را کشف کند.

در بیماران با سیستم ایمنی سرکوب شده ، امکان دارد توکسوپلاسموز به صورت عفونت اولیه و جدید یا در اثر فعال شدن مجدد ارگانیسم های محصور در داخل کیست رخ دهد . گروه های اصلی در معرض خطر شامل افراد زیر می باشند.

1. بیماران مبتلا به ایدز
2. دریافت کنندگان پیوند
3. بیماران سرطانی

در اینگونه بیماران تظاهرات می تواند شامل انسفالیت نکروز دهنده ، پنومونی ( ذات الریه ) ، میوزیت یا میوکاردیت باشد. درصدی از بیماران مبتلا به ایدز در صورت آلودگی به توکسوپلاسموز ، درگیری CNS را تجربه می کنند، که عفونت CNS در این بیماران بسیار خطرناک بوده ، و از لحاظ بالینی ، امکان دارد بیمار از سردرد منتشر ، Lethargy ،  Disorientation ، Hemiparesis  شکایت داشته باشد.

توکسپلاسموز مادرزادی هنگامی پدید می آید که مادر ایمن نشده، در طول دوران بارداری به این بیماری دچار شود و این ارگانیسم از جفت عبور کرده و جنین در حال رشد را عفونی کند. در صورتی که عفونت در طول سه ماهه اول بارداری پدید آید ، اثرات بالقوه شامل کوری ، عقب ماندگی ذهنی ، و رشد با تأخیر سایکوموتور ، از حداکثر شدت برخوردار خواهند بود.

تشخیص :

تشخیص توکسوپلاسموز معمولأ با شناسایی افزایش تیتر آنتی بادی ضد T.gondii در سرم طی ۱۰ تا ۱۴ روز پس از عفونت به دست می آید. البته بیماران با سیستم ایمنی سرکوب شده ممکن است قادر نباشند واکنش آنتی بادی به وجود آورند ، بنابراین امکان دارد تشخیص بر یافته های بالینی و عکس العمل میزبان به درمان متکی باشد. امکان دارد بیوپسی یک گره لنفاوی درگیر تشخیص را میسر سازد. و ارگانیسم عامل بیماری را گاهی اوقات می توان به وسیلهٔ ایمونوهیستو شیمی و از طریق کاربرد آنتی بادی هایی علیه آنتی ژن های اختصاصی T.gondii شناسایی کرد. با این وجود ، در صورت امکان تشخیص می بایست به وسیلهٔ بررسی های سرولوژیک تایید شود.

درمان و پیش آگهی:

اکثر بالغین مبتلا به توکسوپلاسموز به علت علائم خفیف و دورهٔ خودبخود محدود شونده ، درمان خاصی نیاز ندارند. احتمالأ آنجه از اهمیت بیشتری برخوردار است ، این است که خانم های باردار باید از موقعیت های که آنها را در معرض خطر این بیماری قرار می دهد ، دوری کنند . بایستی از سر و کار داشتن با گوشت خام یا خوردن آن و تمییز کردن ظرف آشغال گربه ، تا بعد از زایمان  اجتناب شود . در صورتی که مشکوک به اکسپوژر در طول بارداری باشیم ، درمان با ترکیبی از سولفادیازین و Pyrimetgamine اغلب موارد از انتقال توکسوپلاسموز به جنین پیشگیری می کند. از آنجایی که نقش این داروها ممانعت از متابولیسم فولات در پروتوزوئن می باشد، به طور همزمان اسید فولینیک به بیمار داده می شود تا از مشکلات هماتولوژیک در بیمار جلوگیری به عمل آید . رژیم دارویی مشابهی برای درمان افراد دچار سرکوب سیستم ایمنی که مبتلا به توکسوپلاسموز هستند ، به کار می رود. البته ممکن است برای کنترل بیمارانی که نسبت  به داروهای سولفا آلرژی دارند ، کلیندامایسین جایگزین سولفادیازین گردد. از آنحا که اکثر موارد توکسوپلاسموز در بیماران مبتلا به ایدز نمایانگر فعال شدن مجدد ارگانیسم های کیستیک شده می باشند ، تجویز پروفیلاکتیک تری متو پرم و سولفامتوکسازول عمومأ پیشنهاد می شود . به ویژه اگر تعداد لنفوسیت های +TCD4 بیمار ۱۰۰ سلول در میلی لیتر کمتر باشد.