تریسموس Trismus (اقتباس شده از یک کلمه یونانی trismos) ،اشاره دارد به یک گرفتگی ( محدودیت ) ادامه دار عضلات فک که بیمار قادر نمی باشد دهان خود را باز نگه دارد و به عبارتی محدودیت باز کردن و باز نگه داشتن دهان را تجربه می کند. البته این محدودیت بسته به شدت تریسموس در بیماران متفاوت خواهد بود. این عارضه پس از درد تزریق بی حسی در دندان پزشکی ،شایع ترین عارضه ناخواسته پس از تزریق بی حسی در مطب دندان پزشکی می باشد.
علت :
تروما :
آسیب ناخواسته به عضلات و یا عروق موجود در ناحیه تحت گیجگاهی شایع ترین علت ایجاد تریسموس ( گرفتگی منجر به محدودیت در باز کردن دهان ) می باشد.از محتویات کارپول های بی حسی موجود در دندان پزشکی می توان به الکل و ترکیبات سرد استریل کننده (cold sterilizing solutions ) اشاره نمود که این ترکیبات قادر به تحریک بافت ناحیه تزریق بالاخص عضله منطقه تزریق می باشد.تزریق داخل عضلانی در اکثر مواقع باعث مرگ الیاف عضلهٔ منطقه تزریق شده و تریسوس را ایجاد می کند.
هموراژی :
خونریزی علت دیگر ایجاد تریسموس می باشد.در بعضی از مواقع نوک سوزن دندان پزشکی در مسیر تزریق عروق کوچک منطقه را پاره کرده و منجر به خونریزی می شود، این حجم از خون خارج شده از عروق منجر به محدودیت در عملکرده عضله این منطقه شده و تا زمانی که این خونریزی جذب نگردیده ( حدودأ دو هفته ) این گرفتگی ( تریسموس ) ادامه خواهد داشت. لازم بذکر است عفونت مختصر ناشی از این خونریزی داخل بافتی می تواند گرفتگی عضله فک را بدتر کند.
اگرچه محدودیت حرکت ناشی از تزریق دندان پزشکی در اکثر مواقع خیلی مشهود نبوده ، ولی در بعضی مواقع این محدودیت جدی بوده و منجر به محدودیت های شدید می گردد. میزان متوسط باز کردن دهان در آقایان ۴۵ میلی متر و در بانوان ۳۹ میلی متر بوده که در شرایط گرفتگی فکی این میزان به ۱۴ میلیمتر کاهش می یابد.
گرفتگی فک ناشی از تزریق دندان پزشکی شامل دو فاز می باشد:
فاز اول یا مرحله حاد عارضه: که درد شدید ناشی از خونریزی داخل عضلانی که چند روز طول کشیده،
فاز دوم یا مرحله مزمن عارضه: در صورتی که روند درمان شروع نگردد فاز اول با گرفتگی فک ادامه پیدا کرده و در بعضی از مواقع عفونت به مشکلات این منطقه اضافه می گردد.
روش های جلوگیری از تریسموس :
۱- از سوزن های باکیفیت ( برند معتبر با تیزی ایده آل ) و استریل و یک بار مصرف استفاده کنیم.
۲- از کارتریج های بی حسی استاندارد که در شرایط ایده آل نگهداری شده استفاده شود.
۳-از تکنیک های استریل استفاده شود.
۴- از تکنیک های بدون تروما ( بدون آسیب ) استفاده شود.
۵- از تزریق های مکرر در یک ناحیه جدأ اجتناب گردد.
۶- حدالامکان از دز کمتر ماده بی حسی جهت بی حسی استفاده گردد.
درمان :
در مواردی که عارضه جدی نیست و خفیف می باشد،تجویز نرمال سالین ، ترکیبات صد درد و در موارد لزوم از شل کننده عضلانی توام با گرم نگه داشتن منطقه با یک حوله گرم استفاده کنیم.
در مواردی که درد و محدودیت شدید بوده و در طی دو سه روز این درد و محدودیت با مصرف آنتی بیوتیک افزایش یافته و در صورت عدم مصرف آنتی بیوتیک این درد طی ۵ تا ۶ روز بح حد زیادی برسد بیمار را باید به جراح فک و صورت ارجاع داد تا بررسی های بیشتری صورت گیرد.