رفتار کودکان در مطب ،آموزش و تکامل(شرطی شدن فعال)

رفتار کودکان در مطب که جزئی از شرطی شدن رفتارها است را با بررسی شرطی شدن فعال ادامه می دهیم.شرطی شدن فعال که می توان آن را به عنوان نوع خاصی از شرطی شدن کلاسیک پذیرفت ، به وسیلهٔ نظریه پرداز برجسته سال های اخیر علم رفتار شناسی B.F.Skinner مطرح شد. او بیان کرده است که رفتارهای پیچیده تر انسان را می توان به وسیله شرطی شدن فعال توضیح داد.

نظریات او‌ که نقش تصمیم گیری های آگاهانه را در برابر تصمیم گیری های نا آگاهانه کمرنگ جلوه می دهد،با مخالفت های زیادی روبرو شد ولی به طور بارز در توضیح جنبه های متعددی از رفتار اجتماعی موفق است که مشکل بتوان آنها را از طریق نظریهٔ شرطی شدن کلاسیک توجیه کرد.

از آنجا که نظریهٔ شرطی شدن فعال، رفتارهای پیچیده را توصیف می کند یا تلاش می کند آنها را توصیف کند، جای تعجب هم نیست که خود این نظریه پیچیده باشد.از آنجا که در اینجن امکان پذیر نیست ، جزئیات این نظریه را مورد بررسی قرار دهیم،به طور مختصر آنرا مورد بحث قرار داده تا در فهم رفتاری که کودکان بزرگتر ممکن است در مطب دندان پزشکی از خود نشان دهند ، شما اولیاء گرامی و ما را یاری کند.

اصل اساسی شرطی شدن فعال این است که نتیجه یک رفتار به خودی خود میتواند برای رفتار آینده فرد به عنوان محرک‌به حساب آید. به بیانی دیگر، نتیجه ای که به عنوان پیامد یک رفتار رخ می دهد، احتمال رخ دادن آن را در یک شرایط مشابه تغییر می دهد. در سرطی شدن کلاسیک ، یک پاسخ تبدیل به یک محرک بعدی می شود. قانون کلی این است که اگر نتیجهٔ یک پاسخ مشخص ، خوشایند و مطلوب باشد، احتمال این که این پاسخ در آینده دوباره بروز کند، بیشتر است . ولی اگر یک پاسخ ویژه باعث ایجاد یک پیامد ناخوشایند شود، احتمال این که پاسخ در آینده دوباره استفاده شود ، کمتر است .

اسکینر چهار نوع اساسی از شرطی شدن فعال را توصیف کرد که از روی طبیعت پیامدشان از یکدیگر افتراق داده می شوند.

۱- تقویت مثبت (Positive Reinforcement):

اگر یک پاسخ پیامد خوشایندی داشته باشد، این پاسخ به صورت مثبت تقویت می شود و رفتاری که به این پیامد خوشایند منجر می شود ، در آینده با احتمال بیشتری رخ می دهد. برای مثال ، به کودک برای رفتار رفتار خویش در اولین ملاقات دندان پزشکی ،جایزه بدهیم مانند یک اسباب بازی ،محتمل است که او در طی ملاقات های آینده رفتار خوبی داشته باشد. بنابراین رفتار او به طور مثبت تقویت شده است.

۲-تقویت منفی (Negative Reinforcement):

عبارتست از حذف یک محرک ناخوشایند متعاقب یک پاسخ.مانند تقویت مثبت ، تقویت منفی هم احتمال رخ دادن پاسخ در آینده را بیشتر می کند. در اینجا ، کلمه منفی (Negative) کمی گمراه کننده است .این کلمه صرفا به این حقیقت اشاره می کند که پاسخ تقویت شده ، پاسخی است که به خذف محرک نامطلوب منجر می شود. توجه داشته باشید که تقویت منفی هم به معنی تنبیه ( Punishment) که نوع دیگری از شرطی شدن فعال است ، نمی باشد. برای مثال دردی که فردی که رفتن به کلینیک بیمارستان را یک تجربهٔ ناخوشایند می داند، ممکن است هنگام رفتن به آنجا از خود بدخلقی و عصبانیت نشان دهد. اگر این رفتار (پاسخ) باعث موفقیت کودک در نرفتن به کلینیک شود، رفتار او به طور منفی تقویت شده ، و بار دیگر که قرار است به کلینیک رود، احتمال رخ دادن آن بیشتر می شود.همین مطلب می تواند در مورد مطب دندان پزشکی صدق کند. اگر رفتاری که از نظر دندان پزشک و همکاران او، صحیح و مورد قبول نیست ،کودک را در فرار از درمان دندان پزشکی موفق گرداند ، به طور منفی تقویت شده و با احتمال بیشتری در حضور مجدد کودک در مطب دندان پزشکی ،دوباره رخ خواهد داد. در حرفهٔ دندان پزشکی ، بسیار مهم است که فقط رفتارهای مطلوب را تقویت کرده و به همان اندازه هم اهمیت دارد که از تقویت رفتارهای نامطلوب جلوگیری کنیم.

دو نوع دیگر شرطی شدن فعال ، احتمال رخ دادن پاسخ را کاهش می دهد.

۳-حذف (Omission) :

که به آن ، وقت تمام (Time Out) هم می گویند که شامل حذف محرک خوشایند بعد از یک پاسخ ویژه است.
برای مثال اگر از کودکی که کج خلقی می کند، اسباب بازی مورد علاقه اش را بگیریم ، احتمال رفتارهای اینچنینی کاهش می یابد. به این دلیل که کودکان توجه دیگران را یک محرک خوشایند می دانند ، توجه نکردن به او متعاقب یک رفتار ناخوشایند ، نوعی حذف است که با کاهش احتمال رخ دادن رفتار ناپسند او منجر می شود.

۴-تنبیه (Punishment) :

عبارت است رخ دادن تحریک ناخوشایند متعاقب یک پاسخ ،این پدیده هم باعث کاهش احتمال رخ دادن رفتاری می شود که باعث روی دادن این تنبیه شده است. تنبیه مانند سایر انواع شدن فعال نه تنها در کودکان بلکه در تمام سنین مؤثر می باشد. برای مثال اگر دندان پزشک متعاقب رانندگی با سرعت ۵۰ مایل در ساعت در خیابانی که حداکثر سرعت مجاز ۳۵ مایل در ساعت است ، جریمه شود. محتمل است که او در آینده در آن خیابان با سرعت کمتر رانندگی کند به ویژه اگر بداند که آن سیستم ثبت سرعت هنوز در این خیابان کار میکند. تنبیه همچنین به عنوان یک روش مرسوم تغییر رفتار کودکان استفاده می شده است. البته در بعضی جوامع بیشتر از بعضی جوامع دیگر